با توجه به بحران جدی آب در کشور و استان قزوین مشارکت رسانه ها در فرهنگ سازی برای مدیریت مصرف و اطلاع رسانی از پیامدهای تداوم خشکسالی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
به گزارش خبرگزاری برنا از قزوین؛ یکی از چالش ها و بحران های جدی و مهمی که ایرانِ امروز با آن روبروست «بحران آب» است. ایران در زمره 12 کشوردر منطقه خاورمیانه است که با تنش آبی مواجه شده و در گزارش های بین المللی پیش بینی شده تا سال 2040 تعداد 44 کشور با شرایط بحرانی و فوق بحران آبی دست به گریبان خواهند بود که ایران یکی از این کشورهاست.
به هرحال اوج گیری بحران آب در ایران، روز به روز جلوه های عینی‌تری را از خود نشان می دهد و این بحران یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در سالهای اخیر تمام جوانب زندگی و صنعت را تحت تاثیر قرار داده که دلایل زیادی برای وقوع آن وجود دارد که برخی به دلیل شرایط آب و هوایی و اقلیمی مرتبط بوده و برخی به دلیل سوء مدیریت در این حوزه است.
دلایل بحران آب در ایران
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی به عنوان یکی از کشورهای خشک و نیمه خشک شناخته شده و این مسئله بخصوص در بخش های شرقی و مرکزی بیشتر دیده می شود.
در حالت کلی ایران از جمله کشورهایی است که بارندگی کمی در طول سال داشته و به همین دلیل اغلب مناطق آن بیابانی و کویری بوده و با کمبود منابع آبی مواجه است. علاوه براین، در دو دهه اخیر با مشکل خشکسالی مواجه شده و به شدت بر میزان بارندگی ها در طول سال تاثیر منفی ایجاد کرده به طوریکه متوسط بارندگی 154 میلیمتری در سال به 150 میلیمتر کاهش یافته است.
همچنین افزایش جمعیت و بالارفتن مصرف آب از دیگر مواردی است که باعث تشدید بحران آب در ایران شده و در نهایت به کاهش آب های زیرزمینی و ذخایر آبی در سدها منجر شده و مصرف بی رویه و سوء مدیریت منابع آبی و رعایت نکردن استانداردها در کشاورزی و بخش های صنعتی و حتی زندگی شهری همگی باعث شده اند تا مصرف آب در ایران بی رویه و غیر قابل مقایسه با سایر کشورها باشد.
استفاده از روش های آبیاری غرقابی، آبیاری فضای سبز شهری و شستشوی معابر و خودروهای شخصی با آب آشامیدنی از بزرگترین مشکلات در ایران است که همه ساله بحران آب را جدی تر می کند. علاوه براین، در کارخانجات و کارگاه های تولیدی و معادن نیز آب زیادی مصرف و آلوده شده و در نهایت به عنوان آب غیر قابل استفاده از چرخه خارج می شوند.
بحران آب را جدی نگرفته ایم
به نظر می رسد یکی از دلایلی که بحران آب هنوز برای بسیاری از مردم کشورمان به مثابه یک چالش جدی تلقی نمی شود این است که مردم در بخش های مختلف ایران هنوز دسترسی عادی به آب دارند و براحتی با باز کردنِ شیر آب در خانه، بی حد و حصر و محدودیت از این نعمت برخوردار می شوند. از این رو، هنوز کمبود آب را به خوبی درک نکرده اند و فکر می کنند بحران آب مرتبط با ده ها سالِ آینده است و در شرایط کنونی مشکلی وجود ندارد.
دوم اینکه به نظر می رسد بحران آب آنگونه که باید و شاید برای نخبگان سیاسی نیز به یک اولویت و مسئله مهم تبدیل نشده به همین دلیل چه در زمان انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در گذشته و چه در زمان حال و در مباحث نخبگان و مسئولان ارشد کشور هم کمتر شاهدیم که بحران آب به عنوان یک موضوع جدی در سطح نخبگانی مورد بررسی قرار گیرد. در حقیقت، هنوز برای سیاستمداران و نخبگان سیاسی و اقتصادی کشورمان، موضوع آب و بحران کم آبی به یک مسئله و چالش عینی تبدیل نشده. از این رو، آنی بودنِ این بحران به افکار عمومی نیز منتقل نمی شود.
نکته سوم این که در بخش پوشش و پرداختِ رسانه ای و کار فرهنگی در این حوزه نیز به نظر می رسد با کاستی‌هایی مواجهیم و در حقیقت، به نحوی جدی به بحران آب و ملموس سازی آن برای مردم و بالا بردن سطح آگاهی در این رابطه پرداخته نشده است.
از این رو، افکار عمومی در کشورمان هنوز آنی و فوری بودنِ بحران آب را به خوبی درک نکرده اند. به بیان ساده تر، ما در وضعیت کنونی شاهد انجام اقدامات جزیره‌ای و نَه منسجم در حوزه آگاهی بخشی رسانه‌ای و اطلاع رسانی به افکار عمومی در رابطه با بحران آب هستیم که این خلاء باید جبران شود.
مسائل مطرح شده ضرورت تهیه گزارشی با محور رسانه ها را دوچندان کرد و دراین گزارش ضمن انعکاس دیدگاه برخی از خبرنگاران و فعالان رسانه تلاش کرده ایم با طرح مجدد این موضوع ، اذهان عمومی و مسئولان را متوجه این موضوع مهم کرده و انتظار داشته باشیم قبل از ورود به چالش های بزرگتر از همین امروز برای بحران آبی استان تدبیر کنند.
رکسانا رضایی: بحران آب را جدی بگیریم
رکسانا رضایی مدیر مسئول سایت خبری نگاه آنلاین، روزنامه نگار و مدرس دانشگاه در خصوص مشکلات آبی و بحران آینده کشور گفت: جنگ آینده جهان، جنگ آب است و این گزاره کوتاه واقعیت تلخی است که وقوع آن از آنچه تصور می کنيم به ما نزدیک تر خواهد بود.
وی افزود: کارآمدترین استراتژی برای رویارویی با بحران پیش رو گذر از مسیر فرهنگ است و بی شک رسانه ها با توجه به ماهیت، جایگاه و ظرفیت فوق العاده خود می توانند در این گذر موثر باشند و به نظر می رسد بهره برداری آگاهانه و صحیح از آن برای مواجهه مناسب با چنین مخاطراتی از ضرورت‌های اساسی است که در حوزه مدیریت مصرف آب نیز می‌تواند بسیار اثرگذار واقع شود.
رضایی تصریح کرد: امروزه افزایش جمعیت، تغییرات آب وهوایی، گرم شدن زمین، کاهش بارندگی و در این بین نبود مدیریت صحیح منابع آب و برنامه ریزی دقیق در این حوزه حلقه مفقوده سیاست‌گذاری آبی تلقی می‌شود.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: عوامل یاد شده موجب گشته ایران با مخاطره کمبود آب مواجه شود و از سوی دیگر نبود مدیریت در این حوزه به ویژه در خصوص نحوه قیمت‌گذاری آب و اختصاص یارانه ناصحیح باعث شده علاوه بر برخوردارنشدن از عدالت اجتماعی با یک بی عدالتی در توزیع یارانه و نیز آشفتگی در مصرف روبرو باشیم.
رضایی یادآورشد: علاوه بر این موارد شیوه قیمت گذاری نامناسب نیز خود دلیلی برای مصرف نادرست و بی رویه این نعمت الهی شده و در این بين نکته ضروری و حائز اهمیت آن است که به منظور تحقق عدالت در بهره مندی از رویکردهای حمایتی و هدفمند سازی آنها برای مشترکانی که بیش از الگو، مصرف دارند ساز و کاری اندیشیده شود تا خود را به رعایت و مدیریت مصرف ملزم کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: تجربه جهانی مبین آن است برای نهادینه کردن رفتاری در جامعه، علاوه بر فراهم کردن بستر فرهنگی آن، وضع قوانین بازدارنده نیز ضروری و لازم الاجراست لذا برای برون رفت از این بحران در گام نخست نیازمند واقعی شدن قیمت آب متناسب با قیمت تمام شده آن هستیم.
وی گفت: بی تعارف باید اذعان کرد تداوم خشکسالی و تداوم الگوی نامناسب مصرف، وضعیت منابع آب کشور را در شرایط بسیار سخت قرار داده و بحرانی تمام عیار را پیش روی کشور نشانده که می طلبد هرچه سریع تر تمهیدات عاجلی اندیشیده و سیاست‌های ابلاغی محیط زیستی به عنوان یک دستور حاکمیتی برای تمام دستگاه‌ها محسوب شده تا تصمیم‌گیری‌های آنها در جهت بهبود شرایط اتخاذ شود.
رضایی تصریح کرد: به عنوان یک روزنامه نگار بر اساس تکلیف شرعی و در راستای وظایف و حقوق شهروندی تمام تلاش خود را در جهت مصرفه بهینه این نعمت الهی به کار می بندم ولی رسیدن به هدف متعالی حفظ منابع آبی و جلوگیری از بحران خشکسالی و همچنین برقراری عدالت اجتماعی در این حوزه نیازمند یک کار جمعی است و باور دارم نهادینه شدن فرهنگ مصرف همچون قطرات آب وابسته به یکدیگر است و اعضای جامعه در کنار هم و با یک همت و احساس تکلیف جمعی می توانند سرزمین خود را از بحران پیش رو به سلامت عبور دهند.
سهیلا عظیمی: از ظرفیت های جامعه برای فرهنگ سازی استفاده کنیم
سهیلا عظیمی سردبیر خبرگزاری بسیج دیگر خبرنگاری بود که به سوالات ما پاسخ داد و در خصوص نقش رسانه ها در فرهنگ سازی مدیریت بهینه مصرف آب در جامعه اظهارداشت: رسانه‌ها در تنوير افکار عمومی و آگاهی بخشی در جامعه نقش اساسی ايفا می کنند و آب نيز به عنوان يک کالای اساسی نقش غير قابل انکار در زندگی تمام موجودات به ويژه انسان دارد که لازم است با فرهنگ سازی، روش های استفاده صحيح از اين مايه حياتی در جامعه نهادينه شود.
عظیمی گفت: برای فرهنگ سازی در مصرف درست آب لازم است برنامه‌های جامعی بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری را مدنظر قرار داد تا با استفاده از ظرفيت‌های جامعه به فرهنگ درستی از استفاده از منابع آبی دست يابيم که این مهم، یکی از رسالت های رسانه است.
وی در پاسخ به این سوال که به عنوان یک خبرنگار در زندگی شخصی مصرف آب را چگونه مدیریت می کنید اظهارداشت: با توجه به اهمیت و جایگاه مهم «آب» در حیات بخشی به این کره خاکی و موجودات زنده، بی شک جامعه بشری، نیازمند یک سواد رسانه ای قوی برای مصرف این نعمت خدادادی است و من نیز بعنوان عضوی از این جامعه بشری، به دور از شغل و جایگاه، موظفم با رعایت نکات توصیه شده در مصرف بهینه آب، تلاش کنم و به همین دلیل علاوه بر رعایت نکات مهم صرفه جویی، از سایرین نیز برای رعایت این امر مهم دعوت میکنم.
عظیمی نظر خود را در خصوص منطقی بودن پرداخت یارانه به آب مصرفی یا واقعی شدن قیمت ها گفت: قطعا پرداخت یارانه به آب مصرفی لازم و امر مهمی است چرا که باتوجه به کمبود این نعمت الهی و افزایش هزینه مصرفی آب، هزینه زیادی به مصرف کننده وارد می شود ضمن اینکه آب یک نیاز ضروری است و به یک باره نمی‌توان هزینه تمام شده آب را از مصرف‌کننده دریافت کرد و برخی اقشار جامعه حتما باید زیر چتر حمایتی دولت در موضوع یارانه‌ها قرار گیرند اما به منظور تحقق عدالت در بهره مندی از رویکردهای حمایتی و هدفمند سازی آنها ضروری است برای مشترکانی که بیش از الگو، مصرف دارند ساز و کاری اندیشیده شود تا خود را به رعایت و مدیریت مصرف ملزم کنند.
این خبرنگار در خصوص وضعیت بارش ها نیز اظهارداشت: بارندگی ها به منزله رفع مشکل کمبود آب نیست؛ توزیع مناسب آب آشامیدنی وابسته به تأسیسات و زیرساخت‌های مرتبط با این حوزه است و هرچند شاید استان ما زیرساخت‌های فرسوده‌ای داشته باشد و با این وجود حتی اگر بارندگی‌ها به مراتب بهتر از این هم شود، نمی‌توان خیلی امیدوار بود که معضل کمبود آب شرب در استان که دچار تنش آبی است، رفع شود.
عظیمی افزود: همچنین تا زمانی که برداشت‌های گسترده از رودخانه‌ها ادامه یابد، جریان طبیعی بر بستر رودخانه حاکم نخواهد شد و تا جریان طبیعی در رودخانه‌ها جاری نشود، مشکل کمبود آب همچنان پابرجا خواهد بود لذا نمی توان صرفا مولفه «بارندگی» را درمان تنش کم آبی استان دانست به ویژه که استان قزوین در تنش آبی جزو چند استان اول کشور است.
محبوبه امیدوار: رفتارهای غلط در مصرف باید اصلاح شود
محبوبه امیدوار سردبیر هفته نامه مینودر هم دیدگاه خود را در خصوص مشکلات کم آبی و مدیریت مصرف و نقش رسانه ها در فرهنگ سازی مطرح کرد.
امیدوار در مورد نقش رسانه ها در مدیریت مصرف آب گفت: رسانه ها نقش جدی و اساسی در مدیریت بحران آب دارند و فرهنگ سازی مدیریت مصرف، رعایت الگوی بهینه مصرف و انجام رفتارهای غلط در مصرف آب از کنش ها و پیامدهای ارتباط موثر رسانه با مخاطبان است و با توجه به اینکه در حال حاضر در مرز هشدار آبی قرار گرفته ایم و لازمه عبور از این بحران آگاهی مردم در مصرف بهینه آب است، بنابراین تحقق این امر بر عهده رسانه هاست تا با اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنند و مانع از بروز بحران آب در جامعه شوند.
این خبرنگار در خصوص الزام به رعایت الگوی مصرف در خانواده خود نیز اظهارداشت: مدیریت مصرف و صرفه جویی در آب حتی پیش از وقوع تنش آبی مورد تاکید من و خانواده بوده و تا جایی که ممکن است در زندگی روزمره پایبند استفاده معقول در مصرف آب هستیم.
امیدوار در مورد پرداخت یارانه به آب و برق و محاسبه واقعی قیمت ها بر اساس هزینه های تمام شده نیز یادآورشد: این کار خوب و قابل قبول است اما بر اساس وضعیت معیشتی و اقتصادی جامعه خیلی از مباحث را باید در نظر گرفت، البته با توجه به اينكه نظام جامعی در کشور ما وجود ندارد، نمی توان طرح‌های سایر کشورها را به صورت كليشه ای كپی برداری و اجرایی کرد.
دبیر خانه مطبوعات قزوین در مورد بارش ها یادآورشد: قطعا تغییرات آب و هوایی از جمله بارش برف و باران بر افزایش منابع زیرزمینی و ذخیره آب در سدها تاثیرگذار است اما در چند سال اخیر شاهد کاهش بارندگی در هیدرولوژی منطقه و آورد رودخانه‌ها بوده ایم بر همین اساس وضعیت سدها در شرایط خوبی قرار ندارند؛ اما متاسفانه مردم هنوز به جدی بودن کمبود منابع آب و تنش آبی پی نبرده اند و به رغم همه اقدامات صورت گرفته در آشنایی مردم با روش درست مصرف کردن و ارتقا سطح فرهنگ شهروندان در زمینه صرفه جویی و اصلاح و بهینه سازی آبیاری در بخش کشاورزی و موارد دیگر باز هم آنگونه که باید ارزش وجودی آب برای مردم تبیین نشده است؛ با این شرایط به نظر وضعیت آب در آینده مطلوب نیست و تا مردم خود به اهمیت این مهم آگاه نباشند همه تلاش ها بیهوده خواهد بود.
محمدرضا جباری: با صرفه جویی 20 درصدی آب در بخش کشاورزی بخشی از چالش ها حل می شود
در این گزارش نظر محمدرضا جباری مسئول خبرگزاری برنا در استان قزوین را هم جویا شدیم تا به سوالات ما پاسخگو باشد.
جباری در مورد نقش رسانه ها در فرهنگ سازی اظهارداشت: بدون تردید برای فرهنگ سازی یکی از ارکان مهم جامعه، رسانه ها و فعالان رسانه هستند، هرچند اطلاع رسانی و فرهنگ سازی یک مهارت و علم روز است که بایستی با بهره گیری از شیوه های مدرن و قالب های مختلف و با توجه به سلیقه و جایگاه مخاطبان مختلف با زبان گویا و تاثیرگذار صورت گیرد تا زمینه ارتقای دانش و بینش گروههای مختلف جامعه و در واقع مشترکان را مهیا کرده و آنها را به کاهش مصرف تشویق و همراه کند.
وی افزود: در این میان بایستی از همه ظرفیت رسانه های مکتوب، فضای مجازی، نشریات محلی و سراسری، خبرگزاری ها، سایت ها و کانالهای خبری و روش های ساده و جذاب هنرمندانه مانند انیمیشن، اینفو، موشن، تیزر، پیام های کوتاه، مستند، فیلم و مشارکت گروههای مختلف مانند هنرمندان، ورزشکاران، کارمندان، کارگران، شخصیت های تاثیرگذار بهره برد و مدیریت مصرف را نهادینه کرد.
این فعال رسانه بیان کرد: بدیهی است در این میان انعکاس پیامدهای بی آبی و بحران آب در کشورهای دیگر و انعکاس آن در برنامه ها و سریالهای تلویزیونی و نحوه مصرف در برخی کشورهای توسعه یافته نیز می تواند به مدیریت مصرف مشترکان کمک کند.
جباری افزایش قیمتها و حذف یارانه را در شرایط کنونی به مصلحت نمی داند و می گوید: به نظرم گران کردن هزینه خدماتی مانند آب، برق، گاز و بنزین، با در نظر گرفتن وضعیت کنونی معیشتی مردم که در شرایط بسیار نامناسب و سختی زندگی می کنند به هیچ عنوان مصلحت و منطقی نیست.
این فعال رسانه بیان کرد: البته مشترکان پر مصرف و کسانی که ویلاهای لوکس با استخر دارند حتما باید قیمت واقعی آب را بپردازند اما این گروه اندک نباید بهانه ای برای افزایش تعرفه ها برای همگان باشد.
وی یادآورشد: گران کردن کالا و خدمات بیانگر نداشتن برنامه کارشناسی از سوی مدیران است و اگر کشوری را بعنوان الگو در گرانی هزینه خدمات و انرژی و یا مالیات معرفی می کنیم بایستی سایر شرایط آن کشور اعم از خدمات رفاهی و حقوق و دستمزد را هم ملاک قرار دهیم و قرار نیست از میان دهها شاخص مثبت در یک کشور سراغ فقط یک مورد هزینه خدمات برویم و سایر شئون زندگی مردم آن کشورهای هدف را نادیده بگیریم.
جباری تصریح کرد: با یک بررسی اجمالی می توان دریافت که بیش از 80 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و اگر با یک برنامه ریزی مدون بتوان آبیاری مدرن و تحت فشار در این بخش را در یک برنامه دو ساله در همه عرصه های کشاورزی اجرا و نصب کنتورهای هوشمند را عملیاتی کرد بخش زیادی از چالش ها برطرف می شود.
مسئول خبرگزاری برنا در استان قزوین افزود: اگر اعتماد مردم به مسئولان جلب شود و با شفاف سازی جامعه را در جریان کمبودها، چالش ها و پیامدهای مصرف بی رویه قرار دهیم و زبان مخاطب را بدانیم حتما در کاهش مصرف همراهی خواهند کرد.
جباری در مورد تاثیر بارشها در افزایش ذخایر آبهای زیرزمینی و کاهش چالشها نیز اظهارداشت: بدون تردید بارشها نقش کلیدی در افزایش ذخایر آبهای زیرزمینی و رفع دغدغه های تامین نیازها دارد اما بایستی مدیران دستگاههای مرتبط مانند شرکتهای آب منطقه ای و آبفا نیز برای جمع آوری آبهای سطحی و استفاده مناسب از آن برنامه ریزی کنند تا نعمتهای الهی به صورت سیلاب هدر نرود.
این خبرنگار در مورد وضعیت بحران آب در صورت تداوم خشکسالی ها و کاهش بارندگی ها گفت: کارشناسان معتقدند« جنگ آینده ملتها و حکومتها» بر سر آب خواهد بود لذا رسالت مدیران ذیربط بسیار سنگین است و باید تا کشور دچار بحران و فاجعه نشده با برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت و ساخت سد، اجرای طرح های مدیریت مصرف و فرهنگ سازی، استفاده از سیستم های مدرن آبیاری در بخش کشاورزی، جدا کردن آب شرب از آب سایر مصارف و اجرای الگوی کشت نسبت به مدیریت مصرف و ذخیره کردن آبهای زیرزمینی برای آیندگان همت کنند.
جباری خود را به رعایت الگوی مصرف ملزم می داند و می گوید: بدون تردید از آنجا که با حضور در نشست های مستمر استانی خبرنگاران با عمق فاجعه و مشکلات بیشتر آشنا هستند حتما احساس مسئولیت مضاعفی دارند و اینجانب نیز در زندگی شخصی و خانوادگی بشدت در مدیریت مصرف آب و انرژی حساس هستم و به دلیل نگرانی از آینده کشور، مصرف خود و خانواده را کنترل می کنم و در ردیف مشترکین کم مصرف قرار دارم.
ملیحه شریف خواه: همه افراد جامعه باید مصرف خود را مدیریت کنند
ملیحه شریف خواه خبرنگار روزنامه اطلاعات هم در خصوص سوالات مطرح شده در این گزارش دیدگاههای خود را مطرح کرد.شریف خواه در خصوص نقش رسانه ها در فرهنگ سازی و مدیریت بهینه مصرف آب اظهارداشت: برای مدیریت مصرف در همه حوزه ها به خصوص آب نیازمند همکاری و همیاری همه شهروندان محترم هستیم و رسانه ها هم با ارائه گزارش های کارشناسی شده و راهنمایی شهروندان نسبت به شیوه های کاربردی مدیریت مصرف می‌توانند فرهنگ سازی در این حوزه را بر عهده گیرند.
وی بیان کرد: من هم در زندگی شخصی خود تا حد ممکن از مصرف بی رویه به خصوص هنگام شستن ظروف خودداری می کنم و اعضای خانواده و دوستان را نیز نسبت به کاهش مصرف در شستن و آب پاشی حیاط و کوچه راهنمایی می کنم.
شریف خواه در مورد پرداخت یارانه در حوزه آب شرب هم گفت: ارزان بودن آب بها یکی از دلایل مصرف بی رویه آب به خصوص در بخش کشاورزی شده و شاید با توجه به شرایط مالی مردم، پرداخت قیمت واقعی آب بها برای تمامی شهروندان مشکل باشد اما می توان با افزایش قیمت بهای پرداختی برای مشترکان پرمصرف از جمله منازلی که دارای استخر هستند و یا مصرف بی رویه دارند این وضعیت را مدیریت کرد.
این خبرنگار در خصوص وضعیت خشکسالی هم گفت: بر اساس نظر کارشناسان ۷ سال بارش می تواند فقط جبران یک سال خشکسالی را کند در حالی که کشور با ۴ سال خشکسالی متوالی مواجه شده بنابراین به نظر می‌رسد بارش های کنونی چندان جبران کننده کم آبی نیست.
زهرا عبداللهی: اصلاح روشهای آبیاری سنتی در بخش کشاورزی را جدی بگیریم
زهرا عبداللهی سردبیر خبرگزاری ایسنا در استان قزوین هم در این خصوص اظهارداشت: در حال حاضر 80 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و فرهنگ سازی که شما سوال کرده اید برای آپارتمان نشین هاست و اینجا فرهنگ سازی یک شعار است به جای استفاده از واژه فرهنگ سازی باید بر روی روش های سنتی آبیاری در کشاورزی کار کرد و سوال می کنیم بازار آب که قرار بود که مصرف آب کشاورزی را مدیریت کند به چه سرانجامی رسید؟
وی افزود: در خصوص رعایت الگوی مصرف هیچ فرقی بین شهروندان اعم از خبرنگار و نانوا و پاکبان نیست و همه افراد جامعه باید به یک اندازه تلاش کنند تا مدیریت مصرف درست اجرا شود.
عبداللهی در مورد قیمتهای یارانه ای آب هم اظهارداشت: افزایش قیمت آب مثل سایر کشورها زمانی باید اتفاق بیفتد که کیفیت آب هم به همان اندازه باشد و از آن مهمتر آب شرب از سایر موارد مصرفی جدا شود، در حالی که با آب شرب هم ظرف شسته می شود و هم استحمام می کنیم که منطقی نیست.
وی یادآورشد: متأسفانه مدیریت آبهای سطحی نه تنها در قزوین بلکه در همه مناطق کشور وجود ندارد لذا بارندگی اگر به موقع نباشد و جذب سفره های آب زیرزمینی نشود عملا تاثیری در کیفیت منابع آب آشامیدنی ندارد و کمبود آب به تغییرات اکوسیستم منجر می‌شود و کیفیت زندگی تغییر کرده و زندگی سخت تر خواهد شد.
میثم مالمیر: استفاده از نظر نخبگان و پژوهشگران را جدی بگیریم
میثم مالمیر خبرنگار خبرگزاری ایرنا در استان قزوین هم به سوالات خبرنگار ما پاسخ داد و اظهارداشت: مهم ترین نقش رسانه‌ها برای تحقق این مهم، تبیین روشهای نوین در مصرف بهینه آب است، یعنی اگر مدام از مدیریت بهینه مصرف سخن می‌گوییم، باید روشهای این مدیریت برای جامعه تبیین شود و بهترین شیوه برای آموزش مصرف بهینه، استفاده از نظر پژوهشگران و جامعه نخبگان است.
وی بیان کرد: تجربه ثابت کرده در تمام حوزه‌های صنعت، کشاورزی، خدمات و شرب روشهای علمی بسیاری برای مدیریت بهینه مصرف آب وجود دارد که جامعه رسانه باید باب گفت و گو را برای این نخبگان فراهم کرده و راه و روش تازه‌ای را پیش روی مدیران و مسئولان قرار دهد.
مالمیر هم مانند افراد دیگر خود را در رعایت الگوی مصرف مسئول می داند و می گوید: با توجه به اینکه بیشتر مصارف آبی من به عنوان یک خبرنگار در حوزه شرب و مسایل روزمره زندگی خلاصه می‌شود، تا جای ممکن سعی میکنم در مصرف آب جوانب نظم و احیاط را رعایت کنم، به عنوان مثال استحمام در زمان کوتاه، استقبال از کارواش به جای شستن خانگی خودرو و بستن شیر آب هنگام شستشو می‌تواند در مدیریت مصرف آب موثر باشد.
این خبرنگار در مورد قیمت کنونی آب و حذف یارانه پر مصرف ها اظهارداشت: من شخصا معتقدم که هزینه آب به عنوان یک انرژی مهم و حیاتی هنوز به ارزش واقعی خود نرسیده و این موضوع باعث شده تا با هدر رفت آب در تمامی حوزه‌های کشاورزی و صنعت روبرو شویم.
وی افزود: از طرفی نمی‌توان به صورت کامل یارانه آب را حذف کرد، به نظرم برای نزدیک شدن به یک الگوی مناسب باید یارانه آب متناسب با سهم هر مشترک اعمال شود، به عنوان مثال سهم ۸۵ درصدی بخش کشاورزی در مصارف آبی اصلا قابل قیاس با سهم ۱۰ درصدی شرب نیست، به عبارت دیگر مقدار یارانه آب باید در حوزه‌های مختلف با ضریب متناسبی همراه باشد تا بتوانیم مصرف آب را بهینه کنیم.
این خبرنگار اظهارداشت: اینکه شخصی برای زندگی روزمره و حیات خود آب مصرف می‌کند خیلی متفاوت از فعالیت اقتصادی و تولیدی است و در نوع دوم علاوه بر اینکه شخص تولیدکننده در آب شرب نیز سهم دارد، می‌خواهد یک فعالیت اقتصادی انجام دهد و این نیازمند مدیریت بهینه با بهروری بالاست.
وی بیان کرد: بارش باران، جریان آبهای سطحی را تقویت کرده و می‌تواند حجم سدها را افزایش دهد، اگر در مسیر این سدها تصفیه خانه‌های مناسبی تعبیه شود، امکان تامین آب شرب را فراهم می‌سازد، به طور کلی یکی از مدیریت‌های نوین تامین منابع آب شرب در کشورهای توسعه یافته، استفاده بهینه از آبهای سطحی است که مهم ترین آن بارشها به حساب می‌آیند؛ متاسفانه با تمام اهمیتی که بارشها دارند، همچنان بخش اعظمی از منابع آبی از منابع زیرزمینی و به شکل حفر چاه تامین می‌شود.
مالمیر در زمینه تداوم خشکسالی ها و کاهش بارندگی و وضعیت بحران آب در آینده یادآورشد: بحران آب یک مسئله جدی است و این بحران زمانی بغرنج تر خواهد شد که با سیاست‌ها و برنامه‌های افزایش جمعیت روبرو هستیم و تمرکز جمعیتی در شهرها نیاز به مصارف آب را بیش از پیش دوچندان می‌کند؛ به نظرم آب در کنار حامل‌های دیگری مثل برق و گاز هنوز به عنوان یک انرژی مهم برای جامعه تفهیم نشده که لازم است در این راستا قوانین لازم وضع شود.
وی اضافه کرد: امروز در جامعه علاوه بر مدیریت تامین، نیازمند مدیریت مصرف هستیم؛ یعنی اینقدر که تمام تلاش خودمان را برای تامین منابع آبی می‌گذاریم، به همان میزان برای مدیریت مصرف برنامه نداریم و این موضوع سبب شده تا با حفر چاه‌های متعدد و طرح‌های بی شمار آبی همچنان تنش و بحران آبی وجود داشته باشد.
در این گزارش با دیدگاههای تعدادی از فعالان رسانه و خبرنگاران که شاید بیشتر از گروههای دیگر جامعه در جریان پیامدهای بی آبی و تنش های آن هستند آشنا شدیم که ضمن نگرانی از وضعیت موجود و همراهی در رعایت الگوی مصرف برای مشارکت در فرهنگ سازی نیز اعلام آمادگی کردند.
سراغ مهندس بیرنوندی مدیرعامل آبفای استان هم رفتیم و درخواست کردیم در خصوص مهمترین اقدامات انجام شده برای رفع چالش آبی در استان گزارش کوتاهی ارائه کند.
داراب بیرنوندی: ۱۵۰ حلقه چاه برای رفع تنش آبی استان قزوین حفر شده است
داراب بیرنوندی مدیرعامل آبفای استان هم با اشاره به برخی اقدامات انجام شده در دولت سیزدهم گفت: تکمیل طرح انتقال آب از شرق قزوین با ظرفیت 500 لیتر بر ثانیه، آبرسانی و بازسازی تاسیسات آب شرب محمدیه و مهرگان، احیای طرح آبرسانی به تاکستان، آبرسانی به باغ عمران شهر اقبالیه، مسکن ملی شهر مهرگان، آبرسانی به زیاران از خط طالقان، طرح جهاد آبرسانی به مجتمع های روستایی، آغاز عملیات اجرایی تصفیه خانه و تاسیسات فاضلاب شهرستان البرز، از اقدامات انجام شده است.
وی افزود: همچنین احداث فاز اول تصفیه خانه و فاضلاب شهر شال، تصفیه خانه مکانیکال روستای نیکویه تاکستان، آغاز عملیات اجرایی تصفیه خانه و فاضلاب شهر آبگرم ، ۱۹۶ کیلومتر اصلاح، توسعه شبکه در شهرها و روستاها و ۵۹ کیلومتر بازسازی شبکه برای تامین آب شرب مردم انجام شد.
این مدیر یادآورشد: سال قبل ۲۸ حلقه چاه نیز حفر شد و در ۵ سال گذشته تعداد ۱۵۰ حلقه چاه حفر شده و ۱۷ هزار و ۷۷۰ مترمکعب مخزن در شهرها و روستاها احداث شد.
مدیرعامل آبفای استان قزوین یادآورشد: با همه اقدامات انجام شده در ماه‌های اخیر دو درصد افزایش مصرف آب داشتیم در حالی که تنش آبی هم داریم چون پاییز کم بارشی داشتیم و بحران آب در تابستان و تا امروز در ۱۰ شهر وجود دارد.
کلام آخر:
بدیهی است بحران آب جدی تر از مسائلی است که گفته شد و پیامدهای دراز مدت آن که خشک شدن دشتها و تالابها، فرونشست زمین و شوری آب های زیرزمینی و بروز چالش های جدی در مسیر حیات انسان و حیات وحش است می تواند دولتها را با چالش های خظرناک مواجه کند.
به نظر می رسد همه ما مسئول هستیم که این بحران را جدی بگیریم و با همه امکانات و توان خود در رعایت الگوی مصرف بکوشیم و از مسئولان نیز انتظار داشته باشیم با اجرای طرح های مهم الگوی کشت، توسعه آبیاری تحت فشار، نصب کنتورهای هوشمند، اجرای طرح های تعادل بخشی، استفاده از پساب در چرخه صنعت، جداسازی آب شرب و سایر مصارف، جمع آوری آبهای سطحی و ساخت سدها بتوان از ذخایر آبهای زیرزمینی صیانت و نیاز آیندگان را تامین کرد.
جداسازی آب شرب و غیر قابل شرب، اصلاح تاسیسات آبرسانی، استفاده از پساب فاضلاب برای بخش صنعت، استفاده از تجهیزات آب شیرین کن صنعتی، مدیریت منابع آبی با تصفیه آب، مدیریت بحران آب در ایران با بازیافت فاضلاب، هوشمند سازی کشاورزی و استفاده از سیستم های آبیاری مدرن، از دیگر راهکارهای مدیریت مصرف و صیانت از منابع آبهای زیرزمینی است که باید آن را عملیاتی کرد.
به امید آن روز که در کنار اجرای برنامه های مدون علمی و کارشناسی با مشارکت مردم از منابع ارزشمند آبی خود حفاظت کرده و به فکر آیندگان نیز باشیم و استفاده از نعمت های خدادادی را برای نسل های آتی محقق کنیم.
گزارش: زینب کلهر
به هرحال اوج گیری بحران آب در ایران، روز به روز جلوه های عینی‌تری را از خود نشان می دهد و این بحران یکی از بزرگترین مشکلاتی است که در سالهای اخیر تمام جوانب زندگی و صنعت را تحت تاثیر قرار داده که دلایل زیادی برای وقوع آن وجود دارد که برخی به دلیل شرایط آب و هوایی و اقلیمی مرتبط بوده و برخی به دلیل سوء مدیریت در این حوزه است.
دلایل بحران آب در ایران
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی به عنوان یکی از کشورهای خشک و نیمه خشک شناخته شده و این مسئله بخصوص در بخش های شرقی و مرکزی بیشتر دیده می شود.
در حالت کلی ایران از جمله کشورهایی است که بارندگی کمی در طول سال داشته و به همین دلیل اغلب مناطق آن بیابانی و کویری بوده و با کمبود منابع آبی مواجه است. علاوه براین، در دو دهه اخیر با مشکل خشکسالی مواجه شده و به شدت بر میزان بارندگی ها در طول سال تاثیر منفی ایجاد کرده به طوریکه متوسط بارندگی 154 میلیمتری در سال به 150 میلیمتر کاهش یافته است.
همچنین افزایش جمعیت و بالارفتن مصرف آب از دیگر مواردی است که باعث تشدید بحران آب در ایران شده و در نهایت به کاهش آب های زیرزمینی و ذخایر آبی در سدها منجر شده و مصرف بی رویه و سوء مدیریت منابع آبی و رعایت نکردن استانداردها در کشاورزی و بخش های صنعتی و حتی زندگی شهری همگی باعث شده اند تا مصرف آب در ایران بی رویه و غیر قابل مقایسه با سایر کشورها باشد.
استفاده از روش های آبیاری غرقابی، آبیاری فضای سبز شهری و شستشوی معابر و خودروهای شخصی با آب آشامیدنی از بزرگترین مشکلات در ایران است که همه ساله بحران آب را جدی تر می کند. علاوه براین، در کارخانجات و کارگاه های تولیدی و معادن نیز آب زیادی مصرف و آلوده شده و در نهایت به عنوان آب غیر قابل استفاده از چرخه خارج می شوند.
بحران آب را جدی نگرفته ایم
به نظر می رسد یکی از دلایلی که بحران آب هنوز برای بسیاری از مردم کشورمان به مثابه یک چالش جدی تلقی نمی شود این است که مردم در بخش های مختلف ایران هنوز دسترسی عادی به آب دارند و براحتی با باز کردنِ شیر آب در خانه، بی حد و حصر و محدودیت از این نعمت برخوردار می شوند. از این رو، هنوز کمبود آب را به خوبی درک نکرده اند و فکر می کنند بحران آب مرتبط با ده ها سالِ آینده است و در شرایط کنونی مشکلی وجود ندارد.
دوم اینکه به نظر می رسد بحران آب آنگونه که باید و شاید برای نخبگان سیاسی نیز به یک اولویت و مسئله مهم تبدیل نشده به همین دلیل چه در زمان انتخابات ریاست جمهوری و مجلس در گذشته و چه در زمان حال و در مباحث نخبگان و مسئولان ارشد کشور هم کمتر شاهدیم که بحران آب به عنوان یک موضوع جدی در سطح نخبگانی مورد بررسی قرار گیرد. در حقیقت، هنوز برای سیاستمداران و نخبگان سیاسی و اقتصادی کشورمان، موضوع آب و بحران کم آبی به یک مسئله و چالش عینی تبدیل نشده. از این رو، آنی بودنِ این بحران به افکار عمومی نیز منتقل نمی شود.
نکته سوم این که در بخش پوشش و پرداختِ رسانه ای و کار فرهنگی در این حوزه نیز به نظر می رسد با کاستی‌هایی مواجهیم و در حقیقت، به نحوی جدی به بحران آب و ملموس سازی آن برای مردم و بالا بردن سطح آگاهی در این رابطه پرداخته نشده است.
از این رو، افکار عمومی در کشورمان هنوز آنی و فوری بودنِ بحران آب را به خوبی درک نکرده اند. به بیان ساده تر، ما در وضعیت کنونی شاهد انجام اقدامات جزیره‌ای و نَه منسجم در حوزه آگاهی بخشی رسانه‌ای و اطلاع رسانی به افکار عمومی در رابطه با بحران آب هستیم که این خلاء باید جبران شود.
مسائل مطرح شده ضرورت تهیه گزارشی با محور رسانه ها را دوچندان کرد و دراین گزارش ضمن انعکاس دیدگاه برخی از خبرنگاران و فعالان رسانه تلاش کرده ایم با طرح مجدد این موضوع ، اذهان عمومی و مسئولان را متوجه این موضوع مهم کرده و انتظار داشته باشیم قبل از ورود به چالش های بزرگتر از همین امروز برای بحران آبی استان تدبیر کنند.
رکسانا رضایی: بحران آب را جدی بگیریم
رکسانا رضایی مدیر مسئول سایت خبری نگاه آنلاین، روزنامه نگار و مدرس دانشگاه در خصوص مشکلات آبی و بحران آینده کشور گفت: جنگ آینده جهان، جنگ آب است و این گزاره کوتاه واقعیت تلخی است که وقوع آن از آنچه تصور می کنيم به ما نزدیک تر خواهد بود.
وی افزود: کارآمدترین استراتژی برای رویارویی با بحران پیش رو گذر از مسیر فرهنگ است و بی شک رسانه ها با توجه به ماهیت، جایگاه و ظرفیت فوق العاده خود می توانند در این گذر موثر باشند و به نظر می رسد بهره برداری آگاهانه و صحیح از آن برای مواجهه مناسب با چنین مخاطراتی از ضرورت‌های اساسی است که در حوزه مدیریت مصرف آب نیز می‌تواند بسیار اثرگذار واقع شود.
رضایی تصریح کرد: امروزه افزایش جمعیت، تغییرات آب وهوایی، گرم شدن زمین، کاهش بارندگی و در این بین نبود مدیریت صحیح منابع آب و برنامه ریزی دقیق در این حوزه حلقه مفقوده سیاست‌گذاری آبی تلقی می‌شود.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: عوامل یاد شده موجب گشته ایران با مخاطره کمبود آب مواجه شود و از سوی دیگر نبود مدیریت در این حوزه به ویژه در خصوص نحوه قیمت‌گذاری آب و اختصاص یارانه ناصحیح باعث شده علاوه بر برخوردارنشدن از عدالت اجتماعی با یک بی عدالتی در توزیع یارانه و نیز آشفتگی در مصرف روبرو باشیم.
رضایی یادآورشد: علاوه بر این موارد شیوه قیمت گذاری نامناسب نیز خود دلیلی برای مصرف نادرست و بی رویه این نعمت الهی شده و در این بين نکته ضروری و حائز اهمیت آن است که به منظور تحقق عدالت در بهره مندی از رویکردهای حمایتی و هدفمند سازی آنها برای مشترکانی که بیش از الگو، مصرف دارند ساز و کاری اندیشیده شود تا خود را به رعایت و مدیریت مصرف ملزم کنند.
این مدرس دانشگاه بیان کرد: تجربه جهانی مبین آن است برای نهادینه کردن رفتاری در جامعه، علاوه بر فراهم کردن بستر فرهنگی آن، وضع قوانین بازدارنده نیز ضروری و لازم الاجراست لذا برای برون رفت از این بحران در گام نخست نیازمند واقعی شدن قیمت آب متناسب با قیمت تمام شده آن هستیم.
وی گفت: بی تعارف باید اذعان کرد تداوم خشکسالی و تداوم الگوی نامناسب مصرف، وضعیت منابع آب کشور را در شرایط بسیار سخت قرار داده و بحرانی تمام عیار را پیش روی کشور نشانده که می طلبد هرچه سریع تر تمهیدات عاجلی اندیشیده و سیاست‌های ابلاغی محیط زیستی به عنوان یک دستور حاکمیتی برای تمام دستگاه‌ها محسوب شده تا تصمیم‌گیری‌های آنها در جهت بهبود شرایط اتخاذ شود.
رضایی تصریح کرد: به عنوان یک روزنامه نگار بر اساس تکلیف شرعی و در راستای وظایف و حقوق شهروندی تمام تلاش خود را در جهت مصرفه بهینه این نعمت الهی به کار می بندم ولی رسیدن به هدف متعالی حفظ منابع آبی و جلوگیری از بحران خشکسالی و همچنین برقراری عدالت اجتماعی در این حوزه نیازمند یک کار جمعی است و باور دارم نهادینه شدن فرهنگ مصرف همچون قطرات آب وابسته به یکدیگر است و اعضای جامعه در کنار هم و با یک همت و احساس تکلیف جمعی می توانند سرزمین خود را از بحران پیش رو به سلامت عبور دهند.
سهیلا عظیمی: از ظرفیت های جامعه برای فرهنگ سازی استفاده کنیم
سهیلا عظیمی سردبیر خبرگزاری بسیج دیگر خبرنگاری بود که به سوالات ما پاسخ داد و در خصوص نقش رسانه ها در فرهنگ سازی مدیریت بهینه مصرف آب در جامعه اظهارداشت: رسانه‌ها در تنوير افکار عمومی و آگاهی بخشی در جامعه نقش اساسی ايفا می کنند و آب نيز به عنوان يک کالای اساسی نقش غير قابل انکار در زندگی تمام موجودات به ويژه انسان دارد که لازم است با فرهنگ سازی، روش های استفاده صحيح از اين مايه حياتی در جامعه نهادينه شود.
عظیمی گفت: برای فرهنگ سازی در مصرف درست آب لازم است برنامه‌های جامعی بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری را مدنظر قرار داد تا با استفاده از ظرفيت‌های جامعه به فرهنگ درستی از استفاده از منابع آبی دست يابيم که این مهم، یکی از رسالت های رسانه است.
وی در پاسخ به این سوال که به عنوان یک خبرنگار در زندگی شخصی مصرف آب را چگونه مدیریت می کنید اظهارداشت: با توجه به اهمیت و جایگاه مهم «آب» در حیات بخشی به این کره خاکی و موجودات زنده، بی شک جامعه بشری، نیازمند یک سواد رسانه ای قوی برای مصرف این نعمت خدادادی است و من نیز بعنوان عضوی از این جامعه بشری، به دور از شغل و جایگاه، موظفم با رعایت نکات توصیه شده در مصرف بهینه آب، تلاش کنم و به همین دلیل علاوه بر رعایت نکات مهم صرفه جویی، از سایرین نیز برای رعایت این امر مهم دعوت میکنم.
عظیمی نظر خود را در خصوص منطقی بودن پرداخت یارانه به آب مصرفی یا واقعی شدن قیمت ها گفت: قطعا پرداخت یارانه به آب مصرفی لازم و امر مهمی است چرا که باتوجه به کمبود این نعمت الهی و افزایش هزینه مصرفی آب، هزینه زیادی به مصرف کننده وارد می شود ضمن اینکه آب یک نیاز ضروری است و به یک باره نمی‌توان هزینه تمام شده آب را از مصرف‌کننده دریافت کرد و برخی اقشار جامعه حتما باید زیر چتر حمایتی دولت در موضوع یارانه‌ها قرار گیرند اما به منظور تحقق عدالت در بهره مندی از رویکردهای حمایتی و هدفمند سازی آنها ضروری است برای مشترکانی که بیش از الگو، مصرف دارند ساز و کاری اندیشیده شود تا خود را به رعایت و مدیریت مصرف ملزم کنند.
این خبرنگار در خصوص وضعیت بارش ها نیز اظهارداشت: بارندگی ها به منزله رفع مشکل کمبود آب نیست؛ توزیع مناسب آب آشامیدنی وابسته به تأسیسات و زیرساخت‌های مرتبط با این حوزه است و هرچند شاید استان ما زیرساخت‌های فرسوده‌ای داشته باشد و با این وجود حتی اگر بارندگی‌ها به مراتب بهتر از این هم شود، نمی‌توان خیلی امیدوار بود که معضل کمبود آب شرب در استان که دچار تنش آبی است، رفع شود.
عظیمی افزود: همچنین تا زمانی که برداشت‌های گسترده از رودخانه‌ها ادامه یابد، جریان طبیعی بر بستر رودخانه حاکم نخواهد شد و تا جریان طبیعی در رودخانه‌ها جاری نشود، مشکل کمبود آب همچنان پابرجا خواهد بود لذا نمی توان صرفا مولفه «بارندگی» را درمان تنش کم آبی استان دانست به ویژه که استان قزوین در تنش آبی جزو چند استان اول کشور است.
محبوبه امیدوار: رفتارهای غلط در مصرف باید اصلاح شود
محبوبه امیدوار سردبیر هفته نامه مینودر هم دیدگاه خود را در خصوص مشکلات کم آبی و مدیریت مصرف و نقش رسانه ها در فرهنگ سازی مطرح کرد.
امیدوار در مورد نقش رسانه ها در مدیریت مصرف آب گفت: رسانه ها نقش جدی و اساسی در مدیریت بحران آب دارند و فرهنگ سازی مدیریت مصرف، رعایت الگوی بهینه مصرف و انجام رفتارهای غلط در مصرف آب از کنش ها و پیامدهای ارتباط موثر رسانه با مخاطبان است و با توجه به اینکه در حال حاضر در مرز هشدار آبی قرار گرفته ایم و لازمه عبور از این بحران آگاهی مردم در مصرف بهینه آب است، بنابراین تحقق این امر بر عهده رسانه هاست تا با اطلاع رسانی و تنویر افکار عمومی مردم را نسبت به این موضوع آگاه کنند و مانع از بروز بحران آب در جامعه شوند.
این خبرنگار در خصوص الزام به رعایت الگوی مصرف در خانواده خود نیز اظهارداشت: مدیریت مصرف و صرفه جویی در آب حتی پیش از وقوع تنش آبی مورد تاکید من و خانواده بوده و تا جایی که ممکن است در زندگی روزمره پایبند استفاده معقول در مصرف آب هستیم.
امیدوار در مورد پرداخت یارانه به آب و برق و محاسبه واقعی قیمت ها بر اساس هزینه های تمام شده نیز یادآورشد: این کار خوب و قابل قبول است اما بر اساس وضعیت معیشتی و اقتصادی جامعه خیلی از مباحث را باید در نظر گرفت، البته با توجه به اينكه نظام جامعی در کشور ما وجود ندارد، نمی توان طرح‌های سایر کشورها را به صورت كليشه ای كپی برداری و اجرایی کرد.
دبیر خانه مطبوعات قزوین در مورد بارش ها یادآورشد: قطعا تغییرات آب و هوایی از جمله بارش برف و باران بر افزایش منابع زیرزمینی و ذخیره آب در سدها تاثیرگذار است اما در چند سال اخیر شاهد کاهش بارندگی در هیدرولوژی منطقه و آورد رودخانه‌ها بوده ایم بر همین اساس وضعیت سدها در شرایط خوبی قرار ندارند؛ اما متاسفانه مردم هنوز به جدی بودن کمبود منابع آب و تنش آبی پی نبرده اند و به رغم همه اقدامات صورت گرفته در آشنایی مردم با روش درست مصرف کردن و ارتقا سطح فرهنگ شهروندان در زمینه صرفه جویی و اصلاح و بهینه سازی آبیاری در بخش کشاورزی و موارد دیگر باز هم آنگونه که باید ارزش وجودی آب برای مردم تبیین نشده است؛ با این شرایط به نظر وضعیت آب در آینده مطلوب نیست و تا مردم خود به اهمیت این مهم آگاه نباشند همه تلاش ها بیهوده خواهد بود.
محمدرضا جباری: با صرفه جویی 20 درصدی آب در بخش کشاورزی بخشی از چالش ها حل می شود
در این گزارش نظر محمدرضا جباری مسئول خبرگزاری برنا در استان قزوین را هم جویا شدیم تا به سوالات ما پاسخگو باشد.
جباری در مورد نقش رسانه ها در فرهنگ سازی اظهارداشت: بدون تردید برای فرهنگ سازی یکی از ارکان مهم جامعه، رسانه ها و فعالان رسانه هستند، هرچند اطلاع رسانی و فرهنگ سازی یک مهارت و علم روز است که بایستی با بهره گیری از شیوه های مدرن و قالب های مختلف و با توجه به سلیقه و جایگاه مخاطبان مختلف با زبان گویا و تاثیرگذار صورت گیرد تا زمینه ارتقای دانش و بینش گروههای مختلف جامعه و در واقع مشترکان را مهیا کرده و آنها را به کاهش مصرف تشویق و همراه کند.
وی افزود: در این میان بایستی از همه ظرفیت رسانه های مکتوب، فضای مجازی، نشریات محلی و سراسری، خبرگزاری ها، سایت ها و کانالهای خبری و روش های ساده و جذاب هنرمندانه مانند انیمیشن، اینفو، موشن، تیزر، پیام های کوتاه، مستند، فیلم و مشارکت گروههای مختلف مانند هنرمندان، ورزشکاران، کارمندان، کارگران، شخصیت های تاثیرگذار بهره برد و مدیریت مصرف را نهادینه کرد.
این فعال رسانه بیان کرد: بدیهی است در این میان انعکاس پیامدهای بی آبی و بحران آب در کشورهای دیگر و انعکاس آن در برنامه ها و سریالهای تلویزیونی و نحوه مصرف در برخی کشورهای توسعه یافته نیز می تواند به مدیریت مصرف مشترکان کمک کند.
جباری افزایش قیمتها و حذف یارانه را در شرایط کنونی به مصلحت نمی داند و می گوید: به نظرم گران کردن هزینه خدماتی مانند آب، برق، گاز و بنزین، با در نظر گرفتن وضعیت کنونی معیشتی مردم که در شرایط بسیار نامناسب و سختی زندگی می کنند به هیچ عنوان مصلحت و منطقی نیست.
این فعال رسانه بیان کرد: البته مشترکان پر مصرف و کسانی که ویلاهای لوکس با استخر دارند حتما باید قیمت واقعی آب را بپردازند اما این گروه اندک نباید بهانه ای برای افزایش تعرفه ها برای همگان باشد.
وی یادآورشد: گران کردن کالا و خدمات بیانگر نداشتن برنامه کارشناسی از سوی مدیران است و اگر کشوری را بعنوان الگو در گرانی هزینه خدمات و انرژی و یا مالیات معرفی می کنیم بایستی سایر شرایط آن کشور اعم از خدمات رفاهی و حقوق و دستمزد را هم ملاک قرار دهیم و قرار نیست از میان دهها شاخص مثبت در یک کشور سراغ فقط یک مورد هزینه خدمات برویم و سایر شئون زندگی مردم آن کشورهای هدف را نادیده بگیریم.
جباری تصریح کرد: با یک بررسی اجمالی می توان دریافت که بیش از 80 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و اگر با یک برنامه ریزی مدون بتوان آبیاری مدرن و تحت فشار در این بخش را در یک برنامه دو ساله در همه عرصه های کشاورزی اجرا و نصب کنتورهای هوشمند را عملیاتی کرد بخش زیادی از چالش ها برطرف می شود.
مسئول خبرگزاری برنا در استان قزوین افزود: اگر اعتماد مردم به مسئولان جلب شود و با شفاف سازی جامعه را در جریان کمبودها، چالش ها و پیامدهای مصرف بی رویه قرار دهیم و زبان مخاطب را بدانیم حتما در کاهش مصرف همراهی خواهند کرد.
جباری در مورد تاثیر بارشها در افزایش ذخایر آبهای زیرزمینی و کاهش چالشها نیز اظهارداشت: بدون تردید بارشها نقش کلیدی در افزایش ذخایر آبهای زیرزمینی و رفع دغدغه های تامین نیازها دارد اما بایستی مدیران دستگاههای مرتبط مانند شرکتهای آب منطقه ای و آبفا نیز برای جمع آوری آبهای سطحی و استفاده مناسب از آن برنامه ریزی کنند تا نعمتهای الهی به صورت سیلاب هدر نرود.
این خبرنگار در مورد وضعیت بحران آب در صورت تداوم خشکسالی ها و کاهش بارندگی ها گفت: کارشناسان معتقدند« جنگ آینده ملتها و حکومتها» بر سر آب خواهد بود لذا رسالت مدیران ذیربط بسیار سنگین است و باید تا کشور دچار بحران و فاجعه نشده با برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت و ساخت سد، اجرای طرح های مدیریت مصرف و فرهنگ سازی، استفاده از سیستم های مدرن آبیاری در بخش کشاورزی، جدا کردن آب شرب از آب سایر مصارف و اجرای الگوی کشت نسبت به مدیریت مصرف و ذخیره کردن آبهای زیرزمینی برای آیندگان همت کنند.
جباری خود را به رعایت الگوی مصرف ملزم می داند و می گوید: بدون تردید از آنجا که با حضور در نشست های مستمر استانی خبرنگاران با عمق فاجعه و مشکلات بیشتر آشنا هستند حتما احساس مسئولیت مضاعفی دارند و اینجانب نیز در زندگی شخصی و خانوادگی بشدت در مدیریت مصرف آب و انرژی حساس هستم و به دلیل نگرانی از آینده کشور، مصرف خود و خانواده را کنترل می کنم و در ردیف مشترکین کم مصرف قرار دارم.
ملیحه شریف خواه: همه افراد جامعه باید مصرف خود را مدیریت کنند
ملیحه شریف خواه خبرنگار روزنامه اطلاعات هم در خصوص سوالات مطرح شده در این گزارش دیدگاههای خود را مطرح کرد.شریف خواه در خصوص نقش رسانه ها در فرهنگ سازی و مدیریت بهینه مصرف آب اظهارداشت: برای مدیریت مصرف در همه حوزه ها به خصوص آب نیازمند همکاری و همیاری همه شهروندان محترم هستیم و رسانه ها هم با ارائه گزارش های کارشناسی شده و راهنمایی شهروندان نسبت به شیوه های کاربردی مدیریت مصرف می‌توانند فرهنگ سازی در این حوزه را بر عهده گیرند.
وی بیان کرد: من هم در زندگی شخصی خود تا حد ممکن از مصرف بی رویه به خصوص هنگام شستن ظروف خودداری می کنم و اعضای خانواده و دوستان را نیز نسبت به کاهش مصرف در شستن و آب پاشی حیاط و کوچه راهنمایی می کنم.
شریف خواه در مورد پرداخت یارانه در حوزه آب شرب هم گفت: ارزان بودن آب بها یکی از دلایل مصرف بی رویه آب به خصوص در بخش کشاورزی شده و شاید با توجه به شرایط مالی مردم، پرداخت قیمت واقعی آب بها برای تمامی شهروندان مشکل باشد اما می توان با افزایش قیمت بهای پرداختی برای مشترکان پرمصرف از جمله منازلی که دارای استخر هستند و یا مصرف بی رویه دارند این وضعیت را مدیریت کرد.
این خبرنگار در خصوص وضعیت خشکسالی هم گفت: بر اساس نظر کارشناسان ۷ سال بارش می تواند فقط جبران یک سال خشکسالی را کند در حالی که کشور با ۴ سال خشکسالی متوالی مواجه شده بنابراین به نظر می‌رسد بارش های کنونی چندان جبران کننده کم آبی نیست.
زهرا عبداللهی: اصلاح روشهای آبیاری سنتی در بخش کشاورزی را جدی بگیریم
زهرا عبداللهی سردبیر خبرگزاری ایسنا در استان قزوین هم در این خصوص اظهارداشت: در حال حاضر 80 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و فرهنگ سازی که شما سوال کرده اید برای آپارتمان نشین هاست و اینجا فرهنگ سازی یک شعار است به جای استفاده از واژه فرهنگ سازی باید بر روی روش های سنتی آبیاری در کشاورزی کار کرد و سوال می کنیم بازار آب که قرار بود که مصرف آب کشاورزی را مدیریت کند به چه سرانجامی رسید؟
وی افزود: در خصوص رعایت الگوی مصرف هیچ فرقی بین شهروندان اعم از خبرنگار و نانوا و پاکبان نیست و همه افراد جامعه باید به یک اندازه تلاش کنند تا مدیریت مصرف درست اجرا شود.
عبداللهی در مورد قیمتهای یارانه ای آب هم اظهارداشت: افزایش قیمت آب مثل سایر کشورها زمانی باید اتفاق بیفتد که کیفیت آب هم به همان اندازه باشد و از آن مهمتر آب شرب از سایر موارد مصرفی جدا شود، در حالی که با آب شرب هم ظرف شسته می شود و هم استحمام می کنیم که منطقی نیست.
وی یادآورشد: متأسفانه مدیریت آبهای سطحی نه تنها در قزوین بلکه در همه مناطق کشور وجود ندارد لذا بارندگی اگر به موقع نباشد و جذب سفره های آب زیرزمینی نشود عملا تاثیری در کیفیت منابع آب آشامیدنی ندارد و کمبود آب به تغییرات اکوسیستم منجر می‌شود و کیفیت زندگی تغییر کرده و زندگی سخت تر خواهد شد.
میثم مالمیر: استفاده از نظر نخبگان و پژوهشگران را جدی بگیریم
میثم مالمیر خبرنگار خبرگزاری ایرنا در استان قزوین هم به سوالات خبرنگار ما پاسخ داد و اظهارداشت: مهم ترین نقش رسانه‌ها برای تحقق این مهم، تبیین روشهای نوین در مصرف بهینه آب است، یعنی اگر مدام از مدیریت بهینه مصرف سخن می‌گوییم، باید روشهای این مدیریت برای جامعه تبیین شود و بهترین شیوه برای آموزش مصرف بهینه، استفاده از نظر پژوهشگران و جامعه نخبگان است.
وی بیان کرد: تجربه ثابت کرده در تمام حوزه‌های صنعت، کشاورزی، خدمات و شرب روشهای علمی بسیاری برای مدیریت بهینه مصرف آب وجود دارد که جامعه رسانه باید باب گفت و گو را برای این نخبگان فراهم کرده و راه و روش تازه‌ای را پیش روی مدیران و مسئولان قرار دهد.
مالمیر هم مانند افراد دیگر خود را در رعایت الگوی مصرف مسئول می داند و می گوید: با توجه به اینکه بیشتر مصارف آبی من به عنوان یک خبرنگار در حوزه شرب و مسایل روزمره زندگی خلاصه می‌شود، تا جای ممکن سعی میکنم در مصرف آب جوانب نظم و احیاط را رعایت کنم، به عنوان مثال استحمام در زمان کوتاه، استقبال از کارواش به جای شستن خانگی خودرو و بستن شیر آب هنگام شستشو می‌تواند در مدیریت مصرف آب موثر باشد.
این خبرنگار در مورد قیمت کنونی آب و حذف یارانه پر مصرف ها اظهارداشت: من شخصا معتقدم که هزینه آب به عنوان یک انرژی مهم و حیاتی هنوز به ارزش واقعی خود نرسیده و این موضوع باعث شده تا با هدر رفت آب در تمامی حوزه‌های کشاورزی و صنعت روبرو شویم.
وی افزود: از طرفی نمی‌توان به صورت کامل یارانه آب را حذف کرد، به نظرم برای نزدیک شدن به یک الگوی مناسب باید یارانه آب متناسب با سهم هر مشترک اعمال شود، به عنوان مثال سهم ۸۵ درصدی بخش کشاورزی در مصارف آبی اصلا قابل قیاس با سهم ۱۰ درصدی شرب نیست، به عبارت دیگر مقدار یارانه آب باید در حوزه‌های مختلف با ضریب متناسبی همراه باشد تا بتوانیم مصرف آب را بهینه کنیم.
این خبرنگار اظهارداشت: اینکه شخصی برای زندگی روزمره و حیات خود آب مصرف می‌کند خیلی متفاوت از فعالیت اقتصادی و تولیدی است و در نوع دوم علاوه بر اینکه شخص تولیدکننده در آب شرب نیز سهم دارد، می‌خواهد یک فعالیت اقتصادی انجام دهد و این نیازمند مدیریت بهینه با بهروری بالاست.
وی بیان کرد: بارش باران، جریان آبهای سطحی را تقویت کرده و می‌تواند حجم سدها را افزایش دهد، اگر در مسیر این سدها تصفیه خانه‌های مناسبی تعبیه شود، امکان تامین آب شرب را فراهم می‌سازد، به طور کلی یکی از مدیریت‌های نوین تامین منابع آب شرب در کشورهای توسعه یافته، استفاده بهینه از آبهای سطحی است که مهم ترین آن بارشها به حساب می‌آیند؛ متاسفانه با تمام اهمیتی که بارشها دارند، همچنان بخش اعظمی از منابع آبی از منابع زیرزمینی و به شکل حفر چاه تامین می‌شود.
مالمیر در زمینه تداوم خشکسالی ها و کاهش بارندگی و وضعیت بحران آب در آینده یادآورشد: بحران آب یک مسئله جدی است و این بحران زمانی بغرنج تر خواهد شد که با سیاست‌ها و برنامه‌های افزایش جمعیت روبرو هستیم و تمرکز جمعیتی در شهرها نیاز به مصارف آب را بیش از پیش دوچندان می‌کند؛ به نظرم آب در کنار حامل‌های دیگری مثل برق و گاز هنوز به عنوان یک انرژی مهم برای جامعه تفهیم نشده که لازم است در این راستا قوانین لازم وضع شود.
وی اضافه کرد: امروز در جامعه علاوه بر مدیریت تامین، نیازمند مدیریت مصرف هستیم؛ یعنی اینقدر که تمام تلاش خودمان را برای تامین منابع آبی می‌گذاریم، به همان میزان برای مدیریت مصرف برنامه نداریم و این موضوع سبب شده تا با حفر چاه‌های متعدد و طرح‌های بی شمار آبی همچنان تنش و بحران آبی وجود داشته باشد.
در این گزارش با دیدگاههای تعدادی از فعالان رسانه و خبرنگاران که شاید بیشتر از گروههای دیگر جامعه در جریان پیامدهای بی آبی و تنش های آن هستند آشنا شدیم که ضمن نگرانی از وضعیت موجود و همراهی در رعایت الگوی مصرف برای مشارکت در فرهنگ سازی نیز اعلام آمادگی کردند.
سراغ مهندس بیرنوندی مدیرعامل آبفای استان هم رفتیم و درخواست کردیم در خصوص مهمترین اقدامات انجام شده برای رفع چالش آبی در استان گزارش کوتاهی ارائه کند.
داراب بیرنوندی: ۱۵۰ حلقه چاه برای رفع تنش آبی استان قزوین حفر شده است
داراب بیرنوندی مدیرعامل آبفای استان هم با اشاره به برخی اقدامات انجام شده در دولت سیزدهم گفت: تکمیل طرح انتقال آب از شرق قزوین با ظرفیت 500 لیتر بر ثانیه، آبرسانی و بازسازی تاسیسات آب شرب محمدیه و مهرگان، احیای طرح آبرسانی به تاکستان، آبرسانی به باغ عمران شهر اقبالیه، مسکن ملی شهر مهرگان، آبرسانی به زیاران از خط طالقان، طرح جهاد آبرسانی به مجتمع های روستایی، آغاز عملیات اجرایی تصفیه خانه و تاسیسات فاضلاب شهرستان البرز، از اقدامات انجام شده است.
وی افزود: همچنین احداث فاز اول تصفیه خانه و فاضلاب شهر شال، تصفیه خانه مکانیکال روستای نیکویه تاکستان، آغاز عملیات اجرایی تصفیه خانه و فاضلاب شهر آبگرم ، ۱۹۶ کیلومتر اصلاح، توسعه شبکه در شهرها و روستاها و ۵۹ کیلومتر بازسازی شبکه برای تامین آب شرب مردم انجام شد.
این مدیر یادآورشد: سال قبل ۲۸ حلقه چاه نیز حفر شد و در ۵ سال گذشته تعداد ۱۵۰ حلقه چاه حفر شده و ۱۷ هزار و ۷۷۰ مترمکعب مخزن در شهرها و روستاها احداث شد.
مدیرعامل آبفای استان قزوین یادآورشد: با همه اقدامات انجام شده در ماه‌های اخیر دو درصد افزایش مصرف آب داشتیم در حالی که تنش آبی هم داریم چون پاییز کم بارشی داشتیم و بحران آب در تابستان و تا امروز در ۱۰ شهر وجود دارد.
کلام آخر:
بدیهی است بحران آب جدی تر از مسائلی است که گفته شد و پیامدهای دراز مدت آن که خشک شدن دشتها و تالابها، فرونشست زمین و شوری آب های زیرزمینی و بروز چالش های جدی در مسیر حیات انسان و حیات وحش است می تواند دولتها را با چالش های خظرناک مواجه کند.
به نظر می رسد همه ما مسئول هستیم که این بحران را جدی بگیریم و با همه امکانات و توان خود در رعایت الگوی مصرف بکوشیم و از مسئولان نیز انتظار داشته باشیم با اجرای طرح های مهم الگوی کشت، توسعه آبیاری تحت فشار، نصب کنتورهای هوشمند، اجرای طرح های تعادل بخشی، استفاده از پساب در چرخه صنعت، جداسازی آب شرب و سایر مصارف، جمع آوری آبهای سطحی و ساخت سدها بتوان از ذخایر آبهای زیرزمینی صیانت و نیاز آیندگان را تامین کرد.
جداسازی آب شرب و غیر قابل شرب، اصلاح تاسیسات آبرسانی، استفاده از پساب فاضلاب برای بخش صنعت، استفاده از تجهیزات آب شیرین کن صنعتی، مدیریت منابع آبی با تصفیه آب، مدیریت بحران آب در ایران با بازیافت فاضلاب، هوشمند سازی کشاورزی و استفاده از سیستم های آبیاری مدرن، از دیگر راهکارهای مدیریت مصرف و صیانت از منابع آبهای زیرزمینی است که باید آن را عملیاتی کرد.
به امید آن روز که در کنار اجرای برنامه های مدون علمی و کارشناسی با مشارکت مردم از منابع ارزشمند آبی خود حفاظت کرده و به فکر آیندگان نیز باشیم و استفاده از نعمت های خدادادی را برای نسل های آتی محقق کنیم.
گزارش: زینب کلهر